Մուտքը 1 Ելքը 2

***

-Մնեք մի պարզ օրենք ունենք. մուտքը մեկ, ելքը երկու: Այսինքն, կազմակերպության մեջ մտնելը դժվար է, սակայն էլ ավելի դժվար է նրանից դուրս գալը: Տեսականորեն, բոլոր անդամների համար կազմակերպությունից դուրս գալու միայն մեկ ելք է նախատեսված՝ խողովակի միջով: Ոմանց համար այդ ելքը պատվաբեր է լինում, մյուսների համար՝ ամոթաբեր, բայց միևնույնն է, բոլորիս այդ միակ խողովակն է վիճակված: Միայն նրա միջով ենք դուրս գալիս կազմակերպությունից: Ահա այն՝ այդ խողովակը...,- Նա ինձ ցույց է տալիս ամբողջ պատը բռնած հսկայական լուսամուտը:

-Հիացիր՛:

Ինը հարկանի շենքից իմ առջև բացվում է մինչև հորիզոնը ձգվող հսկայական, անեզր ու դատարկ օդանավակայանի համայնապատկերը: Ներքևում, ասես ոտքերիդ տակ, թփերի ճկուն շարքերի միջև ընկած ավազե արահետների լաբիրինթոսն է: Պարտեզի կանաչն ու օդանավակայանի խանձված խոտը բաժանված են սպիտակ հոլովակներին ամրացված փշալարերի խիտ սարդոստայնով պաշտպանվող անխորտակելի բետոնե պատով:

-Ահա այն...,-Նա ցույց է տալիս հարթ, ձյութած տանիքի վրա ցցված ոչ այնքան բարձր, մոտ տասը մետրանոց հաստ ու քառակուսի ծխնելույզը: Սև տանիքը յասամանի կանաչ ալիքների մեջ լողում է, ինչպես լաստը կամ ինչպես անճոռնի ծխնելույզով հնամայա ու ցածրակող զրահանավն օվկիանոսում: Ծխնելույզից վեր է գալարվում թեթև, թափանցիկ ծուխը:

-Հիմա ինչ-որ մեկը հրաժեշտ է տալիս կազմակերպությանը?:

-Ոչ,-ժպտում է նա:-Ծխնելույզը ոչ միայն մեր ելքը, այլև մեր էներգիայի աղբյուրն է, մեր պահապանը: Պարզապես, հիմա գաղտնի փաստաթղթերն են այրում: Գիտես?, ավելի լավ է այրել, քանէ պահել: Այդպես ավելի ապահով է: Իսկ երբ որևէ մեկը հեռանում է կազմակերպությունից, ծուխն այդպիսին չի լինում, այդ պահին ծուխն ավելի թանձր է ու յուղալի: Եթե դու մտնես կազմակերպության մեջ, ապա մի գեղեցիկ օր էլ երկինք կհամբառնես այս ծխնելույզի միջով: Բայց դրա ժամանակը չէ: Կազմակերպությունն այժմ քեզ տալիս է հրաժարվելու վերջին հնարավորությունը, ընտրություն կատարելուց առաջ մտածելու վերջին հնարավորությունը: Իսկ որպեսզի դու խորհելու բան ունենաս, քեզ մի կինոֆիլմ կցուցադրեմ: Նստիր:

Նա սեղմում է ղեկավարման վահանակի կոճակներից մեկն ու տեղավորվում կողքիս բազկաթոռին: Ծանր ու դարչնագույն վարագույրները թեթև ճռռոցով փակում են լայն պատուհանները, և նույն պահին էկրանին, առանց որևէ մակագրության ու նախաբանի, հայտնվում է պատկերը; Կինոֆիլմը սև-սպիտակ է, հին ու բավականին հնամաշ: Ձայնը չկա, ու դրա պատճառով էլ կինոծցիկի տկտկոցը պարզորոշ լսվում է: Էկրանին բարձր, առանց լուսամուտների մռայլ սենյակ է: Արտադրամասի կամ կաթսայատան նման մի բան: Խոշոր պլաոնվ վառարան` իր փակիչներով, որոնք նման են փոքրիկ ամրոցի դարպասների, և ուղղորդող ճոռեր, որոնք մտնում են վառարանի ներսը, ինչպես ռելսերը` թունելի մեջ: Վառարանի մոտ մոխրագույն արտահագուստով մարդիկ են: Հնոցապաններն են: Բերում են դագաղը: Ախ~, ահա թե ինչ~: Դիակիզարան է: Հենց այն, հավանաբար, որ քիչ առաջ տեաս լուսամուտից: Արտահագուստով մարդիկ բարձրացնում են դագաղն ու տեղադրում ուղղություն տվող ճոռերի վրա: Վառարանի փակիչները սահուն ետ են քաշվում, դագաղը թեթևակի հրում են, և այն իր անծանոթ բնակչին տանում է դեպի մռնչացող կրակը: Ահա կինոխցիկը խոշոր պլանով ցույց է տալիս կենդանի մարդու դեմքը: Այն կորած է քրտինքի մեջ: Վառարանի մոտ շոգ է: Դեմքը ցույց են տալիս բոլոր կողմերից և անսահման երկար: Վերջապես ղցիկը մի կողմ է քաշվում` մարդը երևում է ամբողջ իրանով: Նա առանց արտահագուստի է: Հագին թանկարժեք սև կոստյում է, բայց` շատ ճմռթված: Փողկապը պարանի նման փաթաթված է վզին:

Մարդը պողպատալարերով ամուր կապված է բժշկական պատգարակին, իսկ պատգարակը դրված է հենակների վրա այնպես, որ մարդը կարողանա տեսնել վառարանը: Բոլոր հնոցապանները հանկարծ միանգամից շրջվեցին դեպի կապկպվածը: Այդպիսի ուշադրությունը հավանաբար նրան դուր չեկավ: Նգոռում է: Նա սարսափելի է գոռում: Ձայն չկա, սակայն գիտեմ, որ այդպիսի սուր ճղճղոցից նույնիսկ լուսամուտների ապակիներն են զրնգում: Չորս հնոցապանները զգուշորեն պատգարակը դնում են հատակին, ապա համերաշխ բարձրացնում են այն: Կապկպվածն անասելի ջանքեր գործադրելով ընդդիմանում է: Դեմքի տիտանական լարում: Ճակատի արյունադարձ երակն այնպես է ուռել, ասես որ որ է կպայթի: Սակայն հնոցապանի ձեռքը կծելու փորձը չհաջողվեց: Կապկպված մարդու ատամները խրվում են սեփական շրթունքի մեջ, և սև արյան շիթը հոսում է ծնոտի վրայով: Ոչինչ չես կարող ասել, մարդու ատամները սուր են: Նրա մարմինը շատ ամուր է կապված պատգարակին, բայց գալարվում է, ինչպես բռնած մողեսի մարմինը: Ենթարկվելով կենդանական բնազդին՝ նա գլուխը համաչափ ու հուժկու հարվածներով խփում է փայտյա բռնակին՝ օգնելով մարմնին: Նա ոչ թե իր կյանքի, այլ հեշտ մեռնելու համար է պայքարում: Նրա հաշվարկը պարզ է. Կամ՝ թեթև մահ, կամ՝ գիտակցության կորուստ: Իսկ առանց գիտակցության կարելի է նաև վառարան մտնել: Սարսափելի չէ: Սակայն հնոցապանները իրենց գործը լավ գիտեն: Նրանք, պարզապես, բռնակներն այնպես են սեղմում, որ պատգարակը չցնցվի: Իսկ ատամներով նրանց ձեռքերին հասնել կապկպվածը չի կարող նույնիսկ, եթե պայթի: 

Ասում են՝ մարդն իր կյանքի ամենավերջին պահին կարող է հրաշքներ գործել: Ինքնապաշտպանական բնազդին ենթարկվելով նրա բոլոր մկանները, ամբողջ գիտակցությունն ու կամքը, ապրելու ողջ ձգտումը հանկարծ կենտրոնանում են մի կարճ բռնկումի մեջ... Եվ նա պրկվեց: Սլացավ ամբողջ մարմնով: Այնպես, ինչպես աղվեսն է դուրս թռչում թակարդից՝ կծելով ու պոկելով սեփական արյունոտ թաթը: Մարդն այնպես ձգվեց, որ մետաղյա ուղղորդող ճոռերը ցնցվեցին: Նա ձգվեց՝ ջարդելով սեփական ոսկորները, կտրատելով մկանները: Նա ցատկեց... Սակայն մետաղալարն ամուր էր: Եվ, ահա, պատգարակը հանդարտ գնաց առաջ: Վառարանի դռնակները բացվեցին՝ լուսավորելով վաղուց չմաքրված լաքածածկ կոշիկների ներբանները: Ահա ներբանները մոտենում են կրակին: Մարդը կամենում է ծալել ծնկները՝ բոցկլտացող կրակի ու կոշիկների միջև եղած տարածությունը ավելացնելու համար: Սակայն դա էլ նրան չի հաջողվում: Օպերատորը խոշոր պլանով ցույց է տալիս նրա ձեռքերը, մատները: Մետաղալարը խրվել է նրանց մեջ: Բայց մատների ծայրերն ազատ են: Եվ, ահա, դրանց օգնությամբ նա փորձում է արգելակել իր շարժումը: Մատների ծայրերը չռված են ու լարված: Ուր՞ էր թե նրանց ճանապարհին որևէ բան հանդիպեր, մարդն, անտարակույս, կկառչեր: Ու հանկարծ պատգարակը կանգ է առնում վառարանի մուտքի մոտ: էկրանին, բոլոր հնոցապանների նման, արտահագուստով մի նոր գործող անձ է հայտնվում՝  ձեռքով նշան անելով հնոցապաններին: Ու ենթարկվելով ձեռքի այդ շարժումին, նրանք պատգարակն իջեցնում են ուղղություն ցույց տվող ճոռի վրայից ու կրկին տեղավորում պատի մոտ: 

Ինչ՞ է պատահել: Ինչու՞ են ձգձգում: Ախ, ահա՜ թե ինչ: Ցածր սայլակի վրա դիակիզարան է գլորվում ևս մի դագաղ: Այն արդեն փակված է: Գեղեցիկ է: Պերճաշուք է: Զարդարված է ծոպերով ու եզրանախշերով: Պատվավոր դագաղ է: ճանապարհ՛ պատվավոր դագաղին: Հնոցապանները տեղադրում են ուղղություն տվոց ճոռերի վրա, և ահա, դագաղն իր վերջին ճանապարհն է անցնում: Այժմ արդեն շատ երկար պետք է սպասել, մինչև այրվի: Պետք է սպասել ու սպասել: Հարկավոր է համբերատար լինել... Իսկ հիմա, վերջապես, կապկպված մարդու հերթն է: Պատգարակը կրկին ճոռերի վրա է: Ու ես նորից եմ լսում մարդու անձայն ծղրտոցը, որը, հավանաբար, կարող է նույնիսկ դռները պոկել հանգույցնեից: Ես հույսով նայում եմ կապկպված մարդուն: Ես փորձում եմ խելագարության նշաններ տեսնել նրա դեմքին: Այս աշխարհում խելագարների համար հեշտ է: Սակայն գեղեցիկ ու առնական դեմքին նման նշաններ չկան: Այս դեմքը չի վնասվել խենթությունից: Պարզապես, մարդը չի ցանկանում վառարանի մեջ այրվել ու այդ ձգտումը նա ցանկանում է ինչ-որ կերպ արտահայտել: Իսկ ինչպես՞ արտահայտես, եթե ոչ գոռալով: Եվ ահա նա գոռում է: Բարեբախտաբար, նրա գոռոցները անմահացրած չեն: Ահա պսպղուն կոշիկները գնացին դեպի կրակը: Գնացին, սատանան տանի: Կրակը թեժանում է: Հավանաբար թթվածին են մղում: Առջևի երկու հնոցապանները մի կողմ են ցատկում, վերջին երկուսը պատգարակը ուժով հրում են խորքը: Վառարանի դռները փակվում են, կինոխցիկի տկտկոցը լռում է:

-Նա...ով՞ է,-ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչու եմ նման հարց տալիս:

-Նա՞: Գնդապետ է: Նախկին գնդապետ: Մեր կազմակերպության անդամ էր: Բարձր պաշտոն ուներ: Սակայն խաբում էր կազմակերպությանը: Հենց այդ պատճառով էլ կազմակերպությունից վտարեցին: Եվ նա հեռացավ: Այդպիսին է մեր օրենքը: Ուժով ոչ մեկին կազմակերպության մեջ չենք ներգրավում: Չես ցանկանում՝ հրաժարվիր: Բայց, եթե մտար՝ ուրեմն նրան ես պատկանում ամբողջովին: Կոշիկներով ու փողկապով հանդերձ: Եվ այսպես... հրաժարվելու վերջին հնարավորությունն եմ տալիս: խորհելու համար՝ մեկ րոպե:

-Խորհելու համար ինձ մեկ րոպե պետք չէ:

-Կարգն է այդպես: Եթե նույնիսկ այդ րոպեն քեզ պետք չէ՝ կազմակերպությունը պարտավոր է տալ: Նստիր ու լռիր: 

Նա չրթացրեց վայրկյանաչափի մեկնարկիչը, և երկար ու բարալիկ սլաքը հստակ քայլքով շարժվեց շողշողացող թվատախտակի վրայով: Ու իմ աչքերի առջև նորից հառնեց գնդապետի դեմքը ամենավերջին պահին, երբ նրա ոտքերն արդեն կրակի մեջ էին, իսկ գլուխը դեռ ողջ էր. արյունը դեռ հորդում էր, խելացի աչքերի մեջ մահացու թախիծն էր, դաժան տանջանքն ու ապրելու անհաղթահարելի ցանկությունը: Եթե ինձ ընդունեն կազմակերպության մեջ՝ ես կծառայեմ ամբողջ հոգով: Սա լուրջ ու հզոր կազմակերպություն է: Նման կարգ ու կանոնն ինձ դուր է գալիս: Սակայն, սատանան տանի, չգիտես ինչու, նախապես գիտեմ, որ եթե ինձ վիճակված է անցնելու հաստափոր ծխնելույզի միջով, ապա՝ ոչ երբեք ծոպերիզավոր ու նախշազարդ դագաղի մեջ: Իմ խառնվածքն ուրիշ է: Ես նրանցից չեմ, որոնք ծոպերով... Նրանցից չեմ...

-Ժամանակը սպառվեց: խորհելու համար քեզ էլի՞ ժամանակ է պետք:

-Ոչ:

-Դե ինչ, կապիտան: Այդ դեպքում պատիվ ունեմ առաջինը շնորհավորելու քեզ մեր գաղտնի եղբայրության անդամ ընդունվելու առթիվ, եղբայրություն, րոը կոչվում է Գլխավոր շտաբի Գլխավոր հետախուզական վարչություն: Կարճ՝ ԳՀՎ: